Een zeldzame, totaal onverwachte gebeurtenis met veel impact wordt in de financiële sector een ‘Zwarte Zwaan’ genoemd. Het is de openingszin van een artikel in het FD van 18 maart. Het krantenstuk behandelt de vraag of Nassim Taleb (auteur van The Black Swan) de oorlog op het Europese continent met deze metafoor zou aanduiden? De analisten verschillen hierover van mening. Want was het allemaal echt zo plotseling? Het artikel vervolgt met een verhandeling of we de crisissituatie wel of niet als een onverwachte gebeurtenis met grote financiële impact kunnen bestempelen.
Als ik eerlijk ben, stoeien wij in onze ‘transitiepraktijk’ óók regelmatig met de zwarte zwaan. Het bekt lekker tijdens strategiedialogen met klanten. Je hebt gelijk iets van aandacht en een onderwerp voor verdere uitwerking. Altijd handig voor een consultant.
In zijn nieuwste boek (Omarm de chaos) besteedt Jan Rotmans tachtig pagina’s aan noodzakelijke transities. Een transitie is een ‘revolutionaire evolutie’, een fundamentele transformatie. Transitie verloopt via de weg van ‘orde – chaos- nieuwe orde’. Hierbij is ‘chaos’ een vorm van orde (wan-orde) waarin dingen worden afgebroken en zaken worden opgebouwd. In tijden van chaos is iedereen de grip kwijt en heeft niemand de regie. Dat zorgt voor onzekerheid en dat hebben wij niet graag. We houden juist van stabiliteit en voorspelbaarheid. We zitten niet op zwarte zwanen te wachten, zeker niet in onze business.
Rotmans stelt dat er een dunne scheidslijn bestaat tussen witte vlekken (weten wat we niet weten) en zwarte zwanen (niet weten wat we niet weten). Verder stelt hij dat bij een goede beschouwing zwarte zwanen veelal wit blijken te zijn. De bankencrisis, 9/11 en corona zijn als gebeurtenis minder onwaarschijnlijk dan vooraf gedacht. De vorm en het moment van een crisis zijn niet te voorspellen, maar je kunt ze wél zien aankomen omdat ze zijn ingebed in een onderstroom van structurele ontwikkelingen (bijvoorbeeld in de economie, de ecologie en in ons waardenbesef). Het is eigenlijk ‘logisch’ dat zoiets gebeurt. Transities laten zich niet managen. Je kan wel bijsturen door de snelheid en de richting ervan te beïnvloeden.
Derk Loorbach, 2007
Dat vraagt om veel meer dan een uitgewerkte strategie. Lange termijn strategieën zijn lastig op te stellen. Daarvoor gaan de ontwikkelingen te snel en zijn onzekerheden te groot. Bewegen, onderzoeken, uitproberen, leren én verbinden komen daarvoor in de plaats. Dan volgt er misschien wel onze grootste transitieopgave: de nieuwe modellen in onze organisaties opbouwen en de oude verstandig uitfaseren.
Geïnteresseerd, of iets van herkenning? Next2Company heeft 10 exemplaren van ‘Omarm de chaos’ in de boekenkast. Die delen wij graag uit. Een mailtje naar info@next2company.com is voldoende.
Jan Smit
Partner Next2Company
